Waarom wordt dit onderzoek uitgevoerd?
Ouders kunnen veel invloed hebben op het middelengebruik van hun kind. Dit doen ze bijvoorbeeld via de opvoeding en hun eigen gedrag. Maar hoe denken ouders over middelengebruik door hun kind, wat mag thuis wel en wat niet, gebruiken de ouders zelf en maakt dat uit voor de opvoeding? Om op deze en andere vragen antwoord te kunnen geven, wordt sinds 2007 door het Trimbos-instituut onderzoek gedaan onder ouders van scholieren van het voortgezet onderwijs. Ouders vullen een vragenlijst in over de opvoeding over middelen zoals tabak, vapes, alcohol, cannabis en andere drugs. Daarnaast is aan ouders gevraagd welke regels zij hebben over sociale mediagebruik, het spelen van games en gokken. De resultaten van dit onderzoek kunnen aanknopingspunten bieden voor preventie en beleid. Daarmee kan het bijdragen aan het terugdringen van middelengebruik onder jongeren.
Hoe is het onderzoek uitgevoerd?
De dataverzameling voor het onderzoek onder ouders is op dezelfde scholen uitgevoerd als het Peilstationsonderzoek Scholieren en in 2021 ook onder scholen van het Health Behaviour in School-aged Children-onderzoek (HBSC)-onderzoek. Het Peilstationsonderzoek vindt sinds 1984 om de 4 jaar plaats onder scholieren op het voortgezet onderwijs (Vmbo-b/k, Vmbo-g/t, Havo, Vwo, lees meer). Sinds 2007 wordt op de deelnemende scholen ook een vragenlijst onder de ouders afgenomen. In oktober en november 2023 zijn alle ouders van leerlingen van deelnemende scholen benaderd voor dit onderzoek. Aan de scholen is gevraagd om via e-mail een informatiefolder te verspreiden onder de ouders. In de folder stond informatie over het onderzoek en werd aan ouders gevraagd om anoniem een online vragenlijst in te vullen. Ouders konden de vragenlijst invullen tussen half oktober en eind december 2023.
In 2023 hebben 4978 ouders de vragenlijst ingevuld. Omdat niet bekend is hoeveel ouders de uitnodiging hebben ontvangen, kan geen responspercentage worden berekend. De analyses onder scholieren worden uitgevoerd onder 12- t/m 16-jarigen. We analyseren in dit onderzoek dus ook alleen ouders van scholieren van 12 t/m 16 jaar (n = 4536). Als ouders meerdere kinderen op de school hebben zitten, is steeds willekeurig gevraagd of ze de jongste of het oudste kind in gedachten willen nemen bij het beantwoorden van de vragen. De meeste vragen zijn aan alle ouders gesteld. Om de vragenlijst kort te houden, zijn een paar vragen aan de helft van de ouders gevraagd. Vragen over de schadelijkheid van middelen en zorgen over verschillende onderwerpen zijn gesteld aan 2293 ouders. De andere ouders (n = 2243) hebben vragen beantwoord over de inspanning van anderen om middelengebruik te voorkomen en over sociale media, gamen en gokken.
We vergelijken de resultaten met het Peilstationsonderzoek onder ouders uit 2007 (n = 3867), 2011 (n = 3457), 2015 (n = 1784), 2019 (n = 4888) en het HBSC-onderzoek onder ouders uit 2021 (n = 3240).
We bekijken ook of resultaten verschillen tussen ouders van jonge (12-14 jaar) en oudere kinderen (15-16 jaar) en het schoolniveau van het kind. Verder bekijken we of resultaten verschillen naar het rook- of drinkgedrag van de ouder. Als we beschrijven dat ouders roken, bedoelen we dat zij of hun partner af en toe of dagelijks roken. Als we beschrijven dat ouders alcohol drinken, drinken zij minder dan één keer per week, wekelijks of dagelijks alcohol.
De dataset is gewogen naar geslacht, leeftijd en schoolniveau van het kind. De analyses zijn uitgevoerd in Stata. Als in de tekst wordt gesproken van verschillen tussen groepen zijn deze verschillen statistisch significant (p < 0.05), tenzij anders vermeld. Bij een vergelijking met meerdere groepen is een Bonferroni-correctie toegepast. Dit verkleint de p-waarde, afhankelijk van het aantal groepen dat vergeleken wordt. Deze manier van toetsen kan als conservatief worden omschreven. De cijfers op de website kunnen daarom afwijken van eerdere publicaties.
Kenmerken van ouders
1 11 jaar: n = 93 en 10 jaar: n = 3
2 Bij combinatieklassen (bijv. Havo/Vwo) is het laagste schoolniveau gekozen (Havo)
3 VMBO- basis en kaderberoepsgerichte leerweg
4 VMBO-theoretische en gemende leerweg