Achtergrond

Aanleiding

Voor 1996 was er geen goede informatie over de psychische gezondheid van Nederlanders. Er was niet bekend hoe vaak psychische aandoeningen zoals depressie en angst voorkwamen in de algemene bevolking. Daarom vroeg het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan het Trimbos-instituut om een landelijke representatieve bevolkingsstudie naar de psychische gezondheid en het zorggebruik hiervoor uit te voeren.

Sinds 1996 zijn er drie NEMESIS-studies uitgevoerd onder de algemene volwassen bevolking. In grote lijnen is de opzet en inhoud van deze studies gelijk.

• Zo onderzoeken ze alle drie de psychische gezondheid van de volwassen bevolking met een klinisch interview bij mensen thuis. Doordat de deelnemers representatief zijn voor de volwassen bevolking kunnen er uitspraken worden gedaan over hoe het staat met de gezondheid(toestand) van de volwassen Nederlanders, ook in termen van klinische diagnosen.
• Elke studie start met een volledig nieuwe steekproef van deelnemers.
• Aan elke NEMESIS-studie nemen bij aanvang zo’n 6.000-7.000 mensen deel.
• Elke studie bestaat uit meerdere meetmomenten. Door dezelfde deelnemers meerdere jaren te volgen kunnen er uitspraken worden gedaan over het ontstaan en beloop van psychische aandoeningen in de algemene bevolking.
• Naast het klinisch instrument om psychische aandoeningen vast te kunnen stellen wordt op elke meting een aanvullende vragenlijst afgenomen om meer inzicht te krijgen in mogelijke voorspellers en gevolgen van psychische aandoeningen.
• De interviews worden mondeling in een persoonlijk gesprek door getrainde interviewers bij de deelnemers thuis afgenomen en duren gemiddeld 1,5 uur.

Toch hebben de drie NEMESIS-studies ook specifieke kenmerken. Daar kunt u op deze pagina meer over lezen.

Doel van de studie

De belangrijkste doelen van NEMESIS zijn om zicht te krijgen op:

• Het vóórkomen (prevalentie), het nieuw ontstaan (incidentie) en het beloop van veelvoorkomende psychische aandoeningen (zoals depressies, angsten en problemen met gebruik van alcohol of drugs) in de bevolking.
• De veranderingen over de tijd in het vóórkomen, ontstaan en beloop van psychische aandoeningen.
• De groepen die een verhoogd risico hebben psychische aandoeningen te ontwikkelen.
• De gevolgen van psychische aandoeningen voor de persoon zelf en de samenleving (zoals het functioneren en het gebruik van professionele zorg).

NEMESIS geeft een veel breder beeld van de psychische gezondheid dan patiëntonderzoek en registratiecijfers. Lang niet iedereen met klachten zoekt namelijk contact met een zorgprofessional. Daarnaast komen in de klinische praktijk relatief vaak de mensen die al (ernstige) psychische klachten hebben. Het ontstaan van psychische problematiek en het beloop van relatief lichte klachten kan dan niet worden onderzocht.

NEMESIS-studie maakt gebruik van een aselecte steekproef van personen uit de algemene bevolking. De steekproef van elke NEMESIS-studie is representatief. Dat betekent dat de deelnemers aan de studie goed overeenkomen met alle volwassenen in Nederland op een aantal belangrijke kenmerken (zoals leeftijd, geslacht en opleiding). Zo kunnen we uitspraken doen over de gehele volwassen bevolking.

Hoe wordt NEMESIS uitgevoerd?

NEMESIS wordt uitgevoerd door het Trimbos-instituut met financiering van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ongeveer 100 speciaal voor de studie getrainde interviewers van een professioneel veldwerkbureau voeren de gesprekken met de deelnemers. Die gesprekken duren gemiddeld ongeveer anderhalf uur en vinden bijna altijd thuis bij de deelnemer plaats. Om veelvoorkomende psychische aandoeningen in kaart te brengen maakt NEMESIS gebruik van de CIDI. Dit is een klinisch interview dat afgenomen wordt door getrainde interviewers zonder klinische achtergrond. De CIDI volgt vaste vraagroutes, brengt symptomen en ervaren last in kaart en bepaalt op basis van DSM-criteria of sprake is van een aandoening (zie ook Diagnostisch interview). Naast de CIDI wordt een aanvullende vragenlijst afgenomen over onder meer demografische kenmerken, zorggebruik en functioneren (zie ook Aanvullende vragenlijst). Nieuwe metingen bevatten vaak extra onderwerpen, zoals ADHD in NEMESIS-2 of de maatschappelijke zorgen in NEMESIS-3, wat telkens nieuwe inzichten oplevert.

Wat levert NEMESIS op?

De gegevens van NEMESIS hebben talloze inzichten opgeleverd over het vóórkomen, ontstaan, beloop en gevolgen van psychische aandoeningen in de Nederlandse bevolking. Deze inzichten zijn mede tot stand gekomen met de inzet van nationale en internationale wetenschappelijke samenwerkingspartners. Veel beleidsmakers, hulpverleners en wetenschappers gebruiken de NEMESIS-resultaten om kennis op te doen of om beleid te maken.

Een aantal voorbeelden van belangrijke resultaten uit de NEMESIS-studies zijn:

• Bij de overgrote meerderheid van de mensen met ADHD die in hun kindertijd ook al ADHD hadden, was deze stoornis ook op volwassen leeftijd nog aanwezig (88,9%).
• Depressie staat bovenaan in de top 5 van psychische én lichamelijke aandoeningen met de hoogste verzuimkosten voor de samenleving.
• Cijfers over suïcidaliteit maken duidelijk dat 113online een goede aanvulling is op het reguliere behandelaanbod voor mensen met psychische problemen.
• Sporten is goed voor de psychische gezondheid. Mensen die sporten hebben minder kans om een psychische aandoening te ontwikkelen. Als mensen die sporten een psychische aandoening hebben, knappen ze er vaker van op dan mensen die niet sporten.
• Mensen die nadelige gevolgen van een economische crisis ervaren (zoals je baan verliezen of een aanzienlijke inkomensdaling ervaren), hebben een duidelijk verhoogde kans om een psychische aandoening te ontwikkelen.
• Cijfers over ‘matched care’ ondersteunen het overheidsbeleid dat heeft ingezet op versterking van de huisartsenzorg met de komst van de praktijkondersteuner huisartsenzorg (POH-) GGZ.
• Preventie van angststoornissen zal hoogstwaarschijnlijk bijdragen aan een vermindering van hart- en vaatziekten.

De NEMESIS-studies zijn ook internationaal gezien uniek. Er zijn wereldwijd wel vergelijkbare studies die psychische problematiek in de bevolking meten, maar longitudinale studies zijn zeldzaam. Daardoor zijn de resultaten van de NEMESIS-studies niet alleen belangrijk voor Nederland, er wordt ook veel over gepubliceerd in internationale wetenschappelijke tijdschriften. Op de pagina met Publicaties staan de nationale en internationale publicaties die op basis van NEMESIS verschenen zijn.