Het welzijn van jongeren staat de laatste jaren onder druk. De ScholierenMonitor 2023 laat een aantal positieve ontwikkelingen zien. Maar, we zien ook een paar grote uitdagingen die om aandacht en actie vragen.
Huidige stand van zaken
De meeste scholieren geven aan dat het goed met hen gaat. Toch zien we een paar dingen waar we ons zorgen over maken. We zien bijvoorbeeld dat de mentale gezondheid van scholieren nog steeds niet is hersteld tot het niveau van vóór de coronapandemie. Ook zijn er nieuwe risicogedragingen bij gekomen. Zo blijkt dat opvallend veel scholieren vapen en online gokken voor geld. Een ontwikkeling die we zeker in de gaten moeten houden.
Belang van preventie en beleid
Als we terugkijken in de tijd, zien we dat er op de lange termijn al veel is bereikt op het gebied van middelenpreventie. Het gebruik van alcohol, tabak en cannabis onder scholieren is in de laatste twintig jaar bijvoorbeeld sterk gedaald. Dit succes laat zien dat het belangrijk is om te blijven investeren in preventie. Preventieprogramma’s die zich richten op de omgeving van de jongeren, inclusief ouders, scholen en sportclubs, blijken effectief te zijn. Ook andere maatregelen spelen een belangrijke rol in het verminderen van middelengebruik. Denk aan het verhogen van de prijs en het beperken van reclame en beschikbaarheid. De snelle opkomst van nieuwe risicogedragingen zoals vapen en online gokken laat zien dat het belangrijk is om hier alert op te zijn. Door snel op deze ontwikkelingen in te spelen, met maatregelen en preventie, kunnen problemen onder jongeren worden voorkómen.
Er zijn de laatste jaren veel initiatieven opgestart om de mentale gezondheid van jongeren te verbeteren. Programma’s zoals ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’, het studentenwelzijn programma Stijn en Welbevinden op School richten zich specifiek op jongeren. Deze programma’s hebben de potentie om positieve veranderingen te laten zien. Dat heeft wat tijd nodig en de effecten zullen dan ook niet direct zichtbaar zijn. Verder is het belangrijk om de programma’s te blijven evalueren en verbeteren.
Integrale benadering en wetenschappelijke onderbouwing
Er spelen veel verschillende factoren een rol bij het bevorderen van het welzijn en voorkomen van middelengebruik van jongeren. Dat betekent dat een integrale aanpak nodig is: een aanpak die zich op meerdere factoren richt. Daarbij is het belangrijk om alle relevante partijen te betrekken. Denk aan opvoeders, scholen en beleidsmakers op lokaal, regionaal en landelijk niveau. De basis van zo’n integrale aanpak is dat deze zich richt op preventie en toegankelijke hulp en is ontwikkeld op basis van wetenschappelijke kennis. Voorbeelden van programma’s die dit doen zijn Helder op School, Gezonde School en Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO).
Voorlichting?
Het geven van specifieke voorlichting over drugsgebruik op scholen lijkt niet altijd wenselijk. Voorlichting kan namelijk de interesse in drugs verhogen. Ook kan het de indruk geven dat het normaal is dat jongeren drugs gebruiken. Het is effectiever om te laten zien dat het niet gebruiken van drugs de norm is. Hierbij is de rol van ouders en verzorgers, maar ook die van de overheid belangrijk. Ouders moeten voldoende handvatten krijgen om hun kinderen te begeleiden en te beschermen tegen middelengebruik. De website HelderOpvoeden kan hen daarbij helpen.
Conclusie
Het is duidelijk dat er nog veel nodig is om het welzijn van jongeren te verbeteren en te bewaken. Ondanks positieve ontwikkelingen op sommige gebieden, blijven er zorgen bestaan over de mentale gezondheid en andere risicogedragingen zoals online gokken en vapen. Een sterke, toekomstgerichte en duurzame visie op het welzijn van de jeugd is essentieel. Daarvoor is investeren in bewezen effectieve preventieprogramma’s, beleidsmaatregelen en een integrale benadering nodig. Voor het welzijn van de jongeren nu én voor volgende generaties.
Door: Marloes Kleinjan, Programmahoofd Jeugd bij het Trimbos-instituut en hoogleraar Youth Mental Health Promotion aan de Universiteit Utrecht & het team ScholierenMonitor van het Trimbos-instituut