Op deze pagina beschrijven hoe scholieren denken over de schadelijkheid van roken, vapen, alcohol drinken en drugs voor jongeren onder de 18 jaar. Dit noemen we op deze pagina; veronderstelde schadelijkheid of schadelijkheidsperceptie.
Lees aan het einde van deze pagina meer over de methodewijziging.
Jongeren is gevraagd hoe schadelijk ze denken dat het is voor jongeren om te roken, vapen, alcohol te drinken of drugs (cannabis, lachgas, XTC) te gebruiken. Vervolgens is berekend hoeveel % van de jongeren het gebruik van deze middelen best wel of erg schadelijk vindt. Dit noemen we op deze pagina de veronderstelde schadelijkheid of schadelijkheidsperceptie.
Totaal en naar geslacht
Bijna alle 12- t/m 16-jarigen in het voortgezet onderwijs denken dat het best wel of erg schadelijk is voor jongeren om dagelijks te roken (93,3%) of te vapen (91,3%). Af en toe roken of vapen wordt minder vaak als schadelijk gezien.
Ongeveer driekwart van de leerlingen denkt dat het schadelijk is om ieder weekend 5 of meer drankjes met alcohol te drinken (73,6%) of om iedere dag 1 of 2 drankjes te drinken (78,9%). Ieder weekend 1 of 2 drankjes drinken wordt door minder leerlingen als schadelijk gezien (38,5%).
De meerderheid (>85%) van de 12- t/m 16-jarigen denkt dat het dagelijks gebruik van cannabis, XTC of lachgas schadelijk is. Ook voor het gebruik van drugs zien we dat meer leerlingen denken dat dagelijks gebruik schadelijk is dan af en toe gebruik.
Meer meisjes dan jongens denken dat het best wel of erg schadelijk is om dagelijks te roken, te vapen, alcohol te drinken, cannabis te gebruiken of lachgas te gebruiken. Ook denken meer meisjes dat ieder weekend bingen schadelijk is dan jongens. Er zijn geen opvallende verschillen tussen jongens en meisjes in de schadelijkheidsperceptie van het af en toe gebruik van middelen.
Leeftijd
Meer 15- en 16-jarige leerlingen denken dat het af en toe en dagelijks gebruik van XTC en lachgas schadelijk is dan 12- t/m14-jarigen. Ook zien we dat meer 15- en 16-jarigen denken dat dagelijks 1 of 2 drankjes drinken schadelijk is dan jongere leerlingen (12-14 jaar). Daarentegen denken oudere leerlingen (15-16 jaar) minder vaak dat het af en toe gebruik van cannabis schadelijk is.
Schoolniveau
Vmbo-b/k-leerlingen denken minder vaak dat het af en toe of dagelijks gebruik van middelen schadelijk is, vergeleken met Vwo-leerlingen. Een uitzondering hierop is af en toe lachgas gebruiken. Daar zien we geen significant verschil tussen de schoolniveaus. Vooral bij het dagelijks gebruik van tabak, cannabis en lachgas zien we duidelijke verschillen tussen de schoolniveaus; het percentage leerlingen dat een middel als schadelijk beschouwt, is hoger onder Havo/vwo-leerlingen en lager onder Vmbo-leerlingen.
Herkomst
Leerlingen met een Nederlandse herkomst denken minder vaak dat dagelijks roken, vapen of drugs gebruiken (cannabis, XTC of lachgas) schadelijk is dan leerlingen met een niet-Nederlandse herkomst. Daarentegen denken leerlingen met een Nederlandse herkomst vaker dat af en toe cannabisgebruik en ieder weekend alcohol drinken schadelijk is dan leerlingen met een niet-Nederlandse herkomst.
Eerdere jaren
Het percentage 12- t/m 16-jarigen dat af en toe roken als schadelijk ziet, is tussen 2003 en 2023 met meer dan 50% gestegen. De veronderstelde schadelijkheid van dagelijks roken was al hoog in 2003 (92,4%) en is niet significant toegenomen.
Tussen 2003 en 2023 is ook het percentage leerlingen dat binge drinken (ieder weekend 5 of meer drankjes) of dagelijks alcohol drinken als schadelijk ziet toegenomen. Deze stijging vond vooral plaats tussen 2003 en 2011. Ook zagen we dat het percentage 12 t/m 16-jarigen dat 1 of 2 drankjes in het weekend drinken als schadelijk ziet tussen 2007 en 2023 significant is toegenomen van 19,0% naar 38,5%. Verder valt op dat er in 2019 een daling te zien is in de veronderstelde schadelijkheid van in het weekend drinken (1-2 drankjes of binge drinken). Deze percentages nemen weer toe in 2023.
Tussen 2003 en 2023 is er een stijging te zien in de schadelijkheidsperceptie van af en toe cannabisgebruik. In dezelfde periode daalt de veronderstelde schadelijkheid van dagelijks cannabisgebruik. We zien ook een tijdelijke daling in 2019 voor de veronderstelde schadelijkheid van af en toe cannabisgebruik.
Het percentage 12- t/m 16-jarige scholieren dat vapen als schadelijk ziet, is tussen 2015 en 2023 sterk toegenomen. De stijging is vooral te zien tussen 2019 en 2023. Ook zien we tussen 2019 en 2023 een stijging voor de veronderstelde schadelijkheid van af en toe gebruik van XTC en gebruik van lachgas (af en toe en dagelijks).
Cijfers in tabellen
Methodewijziging
In 2023 zijn er een aantal veranderingen geweest in de vragenlijst en de manier waarop deze is afgenomen. Dit kan invloed hebben gehad op de resultaten. De uitkomsten van 2023 en de vergelijkingen met eerdere jaren moeten daarom voorzichtig worden geïnterpreteerd (Lees meer).