Conclusie & duiding

Gebruik van nieuwe drugs zoals 3-MMC is beperkt onder scholieren

Vergeleken met cannabis en lachgas ligt het gebruik van andere drugs onder scholieren laag. In 2023 heeft 1,7% van de leerlingen tenminste een keer in het leven XTC gebruikt en 1,3% in het laatste jaar. XTC is daarmee, na cannabis en lachgas, de meest gebruikte drug. Onderzoek onder uitgaanders liet zien dat het gebruik van nieuwe psychoactieve stoffen zoals 3-MMC de afgelopen jaren sterk is toegenomen^​1​. 3-MMC staat sinds 28 oktober 2021 op Lijst II van de Opiumwet en is daarmee een verboden drug. Toch had in 2023 één derde van de uitgaanders (16 t/m 35 jaar in het laatste jaar 3-MMC gebruikt. Vergeleken met deze groep ligt het gebruik van 3-MMC onder scholieren laag; 1% heeft het middel ooit gebruikt en 0,6% in het afgelopen jaar. Het gaat hierbij echter wel om een jonge en daarmee kwetsbare groep. Aan het gebruik zijn gezondheidsrisico’s verbonden en de gevolgen op lange termijn zijn nog niet bekend. Ook geeft het middel een groot risico op verslaving^​2​. Daarnaast blijkt dat drugs die als 3-MMC verkocht steeds vaker ook andere stoffen bevatten. De werking van deze stoffen is soms sterker dan van 3-MMC. De gebruiker loopt dus het risico op heftigere effecten dan verwacht. Het is daarom belangrijk om de ontwikkelingen in het gebruik te blijven volgen.

Gebruik van de meeste drugs afgelopen jaren stabiel

Vergeleken met eerdere jaren is het gebruik van paddo’s en amfetamine in 2023 lager dan in 2003. De daling heeft vooral tussen 2003 en 2015 plaatsgevonden, sindsdien is het gebruik stabiel. Ook het gebruik van XTC, cocaïne en amfetamine is in 2023 lager dan in 2003, maar de verschillen zijn niet significant.

In het algemeen kan geconcludeerd worden dat er geen aanwijzingen zijn voor een toename in het gebruik van ‘traditionele’ drugs zoals XTC, cocaïne, amfetamine en paddo’s onder scholieren. Wel komen er in snel tempo nieuwe drugs op de markt zoals 3-MMC. Ons onderzoek laat zien dat daar ook door een kleine groep scholieren mee wordt geëxperimenteerd. Vergeleken met het gebruik van cannabis en lachgas gaat het om een relatief kleine groep die vaak ook andere drugs gebruikt.

Aandachtspunten voor preventie

Omdat weinig scholieren drugs gebruiken is het niet wenselijk om specifiek voorlichting over deze middelen te geven, bijvoorbeeld in schoolpreventieprogramma’s. De meeste scholieren gebruiken niet dus voor hen is de informatie niet direct relevant. Ook kan de voorlichting negatieve effecten hebben. Het kan de interesse van jongeren in drugs aanwakkeren. Daarnaast kan voorlichting over drugs jongeren ten onrechte het idee geven dat veel leeftijdsgenoten drugs gebruiken. Zowel het verhogen van de interesse in drugs als het overschatten van het gebruik door hun leeftijdsgenoten, kan het risico vergroten dat jongeren met drugs gaan experimenteren. Dit betekent niet dat preventie op school niet nodig of mogelijk is. Effectieve drugspreventie hoeft namelijk niet over verschillende soorten drugs te gaan. Het is belangrijker om te werken aan een gezonde omgeving, waarin niet-gebruik de norm is. Effectieve preventieprogramma’s richten zich op verschillende determinanten van gedrag zoals sociale normen, eigen-effectiviteitsverwachtingen en vaardigheden bij zowel de leerling als hun directe omgeving. Vooral de betrokkenheid van ouders en verzorgers is daarbij essentieel. Voorbeelden van dergelijke programma’s zijn Helder op School en Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO).